Mae’r wefan hon (ASDinfoWales gynt) yn cael ei redeg gan ac yn perthyn i’r Tîm Awtistiaeth Cenedlaethol, sy’n cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru. Mae’n un o’r adnoddau sy’n helpu’r Tîm i gyflawni eu nod i wella bywydau pobl awtistig yng Nghymru.

Anawsterau Cysgu mewn Plant ag Awtistiaeth

Gall plant gael anhawster yn cysgu am sawl rheswm, ac mae anawsterau yn fwy cyffredin mewn plant ag Awtistiaeth. Gall llawer o ffactorau gyfrannu at anawsterau cysgu.

Cyflyrau Eraill
Weithiau gall cyflwr arall neu ei driniaeth effeithio ar gwsg, yn cynnwys:

  • Bod yn anhwylus, neu salwch corfforol arall
  • Cyflwr arall sy’n achosi gorfywiogrwydd neu aflonyddwch (fel ADHD)
  • Cymryd meddyginiaeth sy’n effeithio ar gwsg

Os yw’r rhain yn berthnasol i’ch plentyn chi, dylech geisio dilyn y cyngor hwn er mwyn gwella patrymau cysgu.

Materion Synhwyraidd
Gall plant ag awtistiaeth fod yn fwy sensitif i sŵn neu olau na phlentyn arall a gall hyn weithiau achosi problemau cysgu.

Os yw hyn yn wir, gall lleihau’r cynnwrf synhwyraidd yn yr amgylchedd wella cwsg, ceisiwch:

  • leihau’r golau trwy ddefnyddio llenni tywyll neu lenni sy’n ffitio’n dda.
  • defnyddio rhimyn drafftiau i atal golau rhag dod i mewn o dan y drws.
  • sicrhau nad yw ‘goleuadau wrth gefn’ ar offer yn weladwy.
  • lleihau sŵn, a gwrando am synau na fyddech yn sylwi arnynt fel arfer fel rheiddiadur neu sŵn gwres canolog.
  • os yn bosibl, rhowch ystafell ei hun i’r plentyn fel nad yw pobl eraill yn tarfu arnynt.
  • sicrhau bod yr ystafell yn rhydd rhag annibendod, a bod dillad a theganau’n cael eu rhoi i ffwrdd.
  • lleihau cyffro yn sgil y ffordd y mae’r ystafell wedi cael ei haddurno trwy ddewis lliwiau pastel, deunydd heb batrwm a dim llawer o addurniadau ar y muriau.

Gorgyffroi
Mae’n anodd iawn mynd i gysgu pan fydd eich meddwl wedi ei orgyffroi. Mae’n bwysig i blentyn gael rhywfaint o amser ‘tawelu’ neu ‘ymlacio’ cyn amser gwely. Mae gweithgareddau all orgyffroi plentyn yn cynnwys:

  • chwarae corfforol.
  • diddordebau arbennig sy’n ‘cyffroi’ y plentyn.
  • gemau fideo, llechi, ffonau, teledu, DVDau neu ddyfeisiadau electronig eraill.
  • dadleuon neu ymladd gyda brodyr neu chwiorydd.

I helpu eich plentyn i ymlacio cyn amser gwely gallech roi cynnig ar:

  • beidio gadael i’ch plentyn wneud gweithgareddau sy’n cyffroi (a restrir uchod) am awr cyn amser gwely.
  • rhoi offer electronig allan o’u cyrraedd (os yw eich plentyn yn cael anhawster yn dilyn y rheolau).
  • annog eich plentyn i gael bath a diod gynnes cyn mynd i’r gwely.
  • darllen llyfr neu wneud pos gyda’ch plentyn.

Gweithgareddau yn Ystod y Dydd
Weithiau, gall gweithgareddau yn ystod y dydd gael effaith ar batrymau cysgu plentyn. Os nad yw plentyn yn cysgu’n dda yn y nos ac mewn tymer ddrwg yn ystod y dydd o ganlyniad i hynny, gallech gael eich temtio i’w gadael i gysgu am gyfnod byr yn ystod y dydd. Gall hyn, fodd bynnag, arwain at batrwm o gysgu yn ystod y dydd a dihuno yn y nos.

Hefyd, gall diffyg ymarfer corff neu weithgaredd corfforol arwain at blentyn nad yw wedi blino pan mae’n amser gwely. Gall yfed diodydd ‘egni’ neu’n cynnwys caffein yn ystod y dydd gael effaith negyddol ar gysgu yn y nos hefyd.

I wella patrymau cysgu gallech roi cynnig ar:

  • beidio gadael i’ch plentyn gysgu yn ystod y dydd (neu leihau’r amser cysgu os yw eich plentyn yn fach).
  • cynyddu gweithgaredd corfforol – gall mynd am dro, cloddio yn yr ardd neu neidio ar drampolîn helpu.
  • Peidio gadael i’ch plentyn yfed diodydd yn cynnwys caffein fel te, coffi, cola neu ‘ddiodydd egni’.

Trefn Cysgu Reolaidd
Mae sefydlu trefn reolaidd (sy’n cynnwys cyfnod o lai o gyffro cyn mynd i’r gwely) yn bwysig iawn i sefydlu patrymau cysgu da, ac i blant ag awtistiaeth, gall y strwythur yma fod yn bwysicach fyth.

  • Dylai’r drefn fod yn gyson ac felly dylid dilyn patrwm penodol o weithgaredd y gellir ei ragweld cyn amser gwely. Enghraifft o arfer cysgu:

7.00

Tacluso teganau, troi offer electronig i ffwrdd

7.10

Bath

7.30

Llaeth cynnes

7.40

Brwsio dannedd

7.45

Stori

8.00

Gwely

Mynd i Gysgu a Dihuno yn y Nos
Weithiau bydd plant yn dihuno’n aml yn ystod y nos. Mae hyn yn aml yn ystod y cyfnod o ‘gwsg ysgafnach’ yn y cylch cysgu. Yn ystod y cyfnod hwn o gwsg, bydd y plentyn yn cyffroi’n naturiol a bydd angen iddynt ‘setlo eu hunain’ yn ôl i gysgu. Os nad yw eich plentyn yn gallu ‘setlo’ i fynd i gysgu heb gymorth cysurwr (boed yn flanced neu’n rhiant!) pan fyddant yn mynd i’r gwely gyntaf, byddant yn annhebygol o allu ‘ail-setlo’ yn ystod y nos. Mae’n bwysig felly dysgu eich plentyn i ‘setlo’ eu hunain i fynd i gysgu yn ystod amser gwely. Os yw eich plentyn yn cael anhawster yn gwneud hyn, neu os ydych yn gorfod gorwedd gyda’ch plentyn i’w helpu i fynd i gysgu, gallech roi cynnig ar:

  • osod ffiniau cadarn yn ystod amser gwely, a gadael ystafell y plentyn cyn iddynt syrthio i gysgu.
  • peidio gadael i’ch plentyn ddod i mewn i’ch gwely chi i fynd i gysgu.
  • gadael y ‘drefn cysgu’ yn raddol (symud o’r gwely i’r gwely nesaf, yna gerllaw’r drws, yna y tu allan i’r drws).
  • helpu eich plentyn i ganfod ffordd o setlo i fynd i gysgu fel cyfrif neu dynhau ac ymlacio cyhyrau yn eu tro o’u corryn i’w sawdl.
  • defnyddio siart wobrwyo i wobrwyo ‘aros yn y gwely ar eu pen eu hunain’.

Cymorth a Chefnogaeth
Gall anawsterau cysgu fod yn anodd eu goresgyn, yn arbennig pan fyddwch wedi blino neu’n teimlo o dan straen eich hun. Os yw problemau cysgu’n achosi llawer o anawsterau, gofynnwch am gyngor a chefnogaeth gweithiwr proffesiynol.

Am adnoddau a mwy o wybodaeth am awtistiaeth ewch i www.AwtistiaethCymru.org